De VNC merkt dat er veel vragen en misvattingen zijn over de rechtszaak die wij hebben aangespannen tegen de provincie Gelderland over de nieuwe mountainbikepaden in het Rijk van Nijmegen. Hieronder gaan wij in op de meestgehoorde vragen en misvattingen.
Waarom heeft de VNC een rechtszaak aangespannen tegen de provincie Gelderland?
De VNC heeft een rechtszaak aangespannen tegen de provincie Gelderland, omdat wij van mening zijn dat de aanleg van nieuwe mountainbikepaden in beschermd natuurgebied in het Rijk van Nijmegen niet had mogen plaatsvinden, omdat hiervoor beschermde natuur is aangetast.
De overheid is verplicht een gunstige staat van instandhouding van wettelijk beschermde soorten en gebieden te bereiken en te waarborgen. Zolang die gunstige staat er niet is, dient de overheid maatregelen te treffen om die staat wel te bereiken en mogen er tot die tijd geen nieuwe ruimtelijke ingrepen in deze gebieden plaatsvinden (tenzij deze van een groot openbaar belang zijn waarvoor geen enkel alternatief voorhanden is en de ingrepen nauwlettend worden gecompenseerd).
Het gebied waar de nieuwe mountainbikeroutes zijn aangelegd is onderdeel van het beschermde Natuurnetwerk Nederland, en beschermde soorten die daar voorkomen zijn onder meer het vliegend hert, de zandhagedis en de hazelworm.
Deze diersoorten en dit natuurgebied verkeren niet in een gunstige staat van instandhouding. Toch is toegestaan nieuwe mountainbikeroutes in het gebied aan te leggen. Hiervoor hebben natuurbeschadigende ingrepen plaatsgevonden zoals het met graafmachines afgraven van grond en uitgraven van boomwortels en myceliumdraden, het aanbrengen van gebiedsvreemd materiaal (leem) en het verdichten van de bodem met een trilplaat. Het routenetwerk dat hierdoor is ontstaan loopt kriskras door het beschermd natuurgebied heen, waarmee het leefgebied van de genoemde soorten op talloze nieuwe plekken is doorsneden.
Om deze ontwikkelingen aan te kaarten stuurden wij een handhavingsverzoek aan de provincie Gelderland, die dit verzoek afwees. Daarop gingen wij in beroep, en dat beroep diende in een hoorzitting op 22 november 2022. Naar aanleiding van die hoorzitting heeft de rechtbank Gelderland geoordeeld dat de VNC niet-ontvankelijk is in deze zaak. De VNC heeft zich daarop teruggetrokken, en de zaak overgedragen aan de Stichting Das&Boom.
De Stichting Das&Boom staat bekend om haar vele met succes gevoerde juridische zaken waarin zij overheden heeft gedwongen hun plichten met betrekking tot natuurbescherming na te komen. Das&Boom is reeds in 2000 bekroond met de Prins Bernhard Cultuurfondsprijs voor Natuurbehoud. In het juryrapport roemde het Cultuurfonds Das&Boom omdat zij met de strijdbaarheid waarmee zij opkomt voor bedreigde diersoorten een voorhoedefunctie vervult binnen de natuur- en milieubeweging, die in het algemeen steeds sterker geneigd is zich aan de overlegtafel te schikken in compromissen met overheden en bedrijfsleven.
Voor meer over het verloop van de rechtszaak, lees hier: Rechtbank oordeelt dat VNC zich niet mag bemoeien met mountainbikepaden Rijk van Nijmegen; Das&Boom neemt zaak over
Waarom voeren jullie (alleen) hier een rechtszaak?
Wij zijn benaderd door bezorgde omwonenden en personeelsleden van natuurorganisaties om ons voor deze zaak in te zetten. Toen wij ons erin verdiepten bleek inderdaad natuurbeschermingsrecht met voeten getreden te zijn, en hebben wij ons ervoor ingezet dit aan te kaarten.
Deze zaak is op het totaal van onze activiteiten maar een klein onderdeel, dat we niettemin hebben aangegrepen omdat het symptomatisch is voor de omgang met de natuur; alles moet maar kunnen. Extra doorsnijdingen zijn van enorme schaal; duizenden kilometers door heel Nederland. Daarbij gaat het niet enkel om het doorsnijden van bosgebieden maar ook van heideterreinen, houtwallen en andere groene gebieden die juist bedoeld waren als verbindingen voor diersoorten, daar waar die verbindingen verdwenen zijn of niet zijn gerealiseerd, waar dat wel had gemoeten.
Wij hebben niet de capaciteit om ons overal in Nederland met vergelijkbare situaties te bemoeien, hoewel wij steeds vaker daarvoor benaderd worden. Wij zijn overigens niet de enigen die zich met dit onderwerp bezighouden. Op allerlei plekken in Nederland is steeds meer verzet en spelen rechtszaken rondom mountainbikeroutes in natuurgebieden, zoals op de Sallandse Heuvelrug, in Meppel, Aalten en Roden. Niet zelden bepaalt de rechter dat een mountainbikeroute in natuurgebied er niet had mogen komen. Ook worden onze eerder geuite zorgen over ‘nightriden’ inmiddels door Natuurmonumenten gedeeld.
Deze zaak is bovendien exemplarisch voor de manier waarop door Nederlandse overheden omgegaan wordt met natuurbeschermingsrecht. Niet voor niets spreekt oud-hoogleraar natuurbeschermingsrecht Kees Bastmeijer van ‘juridisch geknoei met natuur- en milieurecht’, en krijgt hij daarin bijval van universitair docent en bioloog Patrick Jansen.
“Mountainbikers zijn niet schadelijker voor de natuur dan wandelaars”
Dit wordt vaak beweerd met als argumentatie een literatuurstudie die dit zou aantonen. Deze studie is inmiddels bijna twintig jaar oud en verwijst naar onderzoeken die nauwelijks te vergelijken zijn met de situatie hier en nu. Maar zelfs als het zo zou zijn dat de verstoring door mountainbikers gelijk is aan die van wandelaars, dan is dus niet te ontkennen dat een dergelijke ingreep zoals de aanleg en het gebruik van de nieuwe mountainbikepaden in het Rijk van Nijmegen zorgt voor verstoring die er eerst niet was. En dat is binnen ons natuurbeschermingsrecht niet toegestaan op de betreffende locatie. Voor deze nieuwe paden hebben namelijk talloze doorsnijdingen van het beschermd natuurgebied plaatsgevonden, op de eerder beschreven manieren, op plaatsen waar voorheen helemaal geen doorsnijding was. Hierdoor zijn complete stukken natuur verloren gegaan.
“De nieuwe paden zorgen juist voor minder druk op de natuur”
Het tegendeel is waar. Ten eerste zijn zoals genoemd voor deze nieuwe paden talloze voor de natuur schadelijke ingrepen gepleegd. Ten tweede is het met de nieuwe paden veel drukker geworden dan het voorheen was, waarmee de verstoring per definitie groter wordt. Ten derde is door die enorme drukte de door de Stichting MTB Routenetwerk Rijk van Nijmegen gewenste ‘regulering’ van de drukte ronduit mislukt. Doordat het op de nieuwe paden zo druk is wijken mountainbikers die het gebied bezoeken juist uit buiten de nieuwe paden, waardoor alsnog ook verstoring buiten de paden plaatsvindt. Tot slot zouden voor de aanleg van de nieuwe paden, oude paden zijn afgesloten. De oude paden waren niet enkel voor mountainbikers bedoeld, maar ook voor onder meer wandelaars en ruiters. De afsluiting geldt echter alleen voor mountainbikers. Dat betekent dus dat de oude paden nog steeds gebruikt worden, én dat er tientallen kilometers nieuwe paden bij zijn gekomen, die ook gebruikt worden. Van minder druk op de natuur is dan ook geen sprake.
“Het probleem is op te lossen door de paden te verleggen”
Paden verleggen doet niets af aan de aantasting van de natuur die door de aanleg van de nieuwe paden al heeft plaatsgevonden, en evenmin aan de verstoring die door het gebruik ervan nog plaatsvindt. Een pad kan namelijk weliswaar uit het leefgebied van een bepaalde beschermde diersoort worden weggehaald, maar kan daardoor net zo makkelijk weer in het leefgebied van een andere beschermde soort terechtkomen. Bovendien zorgt de aanleg dan wel verlegging van een pad ervoor dat beschermde soorten zich moeilijker of überhaupt niet kunnen vestigen in gebied dat daarvóór nog wel voor hen toegankelijk was. Het natuurgebied waar de nieuwe mountainbikepaden in het Rijk van Nijmegen liggen behoort tot het beschermde Natuurnetwerk Nederland. Zoals gezegd is de overheid verplicht in die gebieden te zorgen voor een gunstige staat van instandhouding, wat betekent dat beschermde diersoorten daarin vrij moeten zijn om zich te kunnen vestigen en verplaatsen waar zij willen. De aanleg en het gebruik van nieuwe mountainbikepaden zijn een aantasting van dat leefgebied, en het verleggen van de paden binnen datzelfde leefgebied is dan ook geen oplossing.
“Jaap Dirkmaat voert een persoonlijke hetze tegen mountainbikers”
Jaap Dirkmaat is directeur en spreekbuis van de VNC, dus is het logisch dat hij het gezicht is en het woord voert bij media-uitingen. Hij spreekt dan ook namens de gehele organisatie die hij leidt.
Verder wordt het frame geschetst dat wij anti-mountainbiker zijn. Wij blijven herhalen dat het ons erom gaat dat overheden hun natuurbeschermingsplicht nakomen, en als zij dat niet doen, wij hen daarop wijzen. Dat is precies wat hier ook speelt, en ons geschil is dan ook van begin af aan geweest met gemeentes en provincie die hiervoor verantwoordelijk zijn, niet met de mountainbikestichting of met mountainbikers die dat niet zijn.
“Jaap Dirkmaat ontvangt een dik salaris en woont in een villa”
Wij lezen geregeld dat directeur Jaap Dirkmaat met een dik salaris en wonende in een villa van alles bekokstooft. Het salaris van Jaap Dirkmaat valt onder de Regeling beloning directeuren van goededoelenorganisaties, en komt bovendien ruim daarbeneden uit. Voor iemand in zijn positie en met zijn ervaring is zijn salaris gepast.
Jaap Dirkmaat woont daarbij niet in Huis Wylerberg, en het huis is ook geen eigendom van de VNC. De VNC is (mede)huurder van het pand en gebruikt als kantoorruimte en als gratis toegankelijk museum over het landschap en over de geschiedenis van het huis.
Ook lezen wij regelmatig dat de rechtszaak gevoerd wordt omdat ‘Jaap Dirkmaat geen mountainbikers in zijn achtertuin wil’. Als met die achtertuin de Duivelsberg bedoeld wordt; daar is mountainbiken überhaupt niet toegestaan. Desondanks wordt ook daar met regelmaat met mountainbikes gereden – illegaal dus. De rechtszaak heeft betrekking op de nieuwe paden in het Rijk van Nijmegen.
Tot slot; over haat en bedreigingen
Ondanks het feit dat onze zaak vanaf het begin gericht was op overheden en niet op mountainbikers, gaat de vijandigheid die we veelal uit die hoek ontvangen alle perken te buiten. Dat varieert van persoonlijke bedreigingen en homohaat tot collectieve oproepen om onze vereniging monddood te maken of de nek om te draaien. Hierdoor hebben wij ons inmiddels genoodzaakt gezien verschillende beveiligingsmaatregelen te treffen. Het is bedroevend dat dit het resultaat is van opkomen voor onze beschermde natuur, die niet voor zichzelf kan opkomen.
Voor het verdere verloop van deze zaak verwijzen wij naar de website van Das&Boom.
